Görlitz (Goerlitz) to nieduże, historyczne miasto znajdujące się na lewym brzegu Nysy Łużyckiej, tuż przy granicy z Polską i sąsiadujące bezpośrednio ze Zgorzelcem, dawną częścią Görlitz. Urokliwe miasteczko przyciąga nie tylko bliskością Polski, ale także pięknymi zabytkami i oryginalną, unikalną zabudową z wielu epok. Najstarsze zabytki pochodzą ze średniowiecza. Stan i rozmiar historycznej zabudowy Görlitz zawdzięcza przetrwaniu II wojny światowej obronną ręką. Miasto uniknęło zniszczenia w trakcie wojennej zawieruchy. Jakie atrakcje w Goerlitz należy obowiązkowo zobaczyć?
W tym artykule:
Most Staromiejski
Most Staromiejski ponownie połączył Zgorzelec ze starym miastem w Görlitz w październiku 2004 roku. Obecnie jest to piesza przeprawa między dwoma miastami i krajami. Przechodząc tym mostem, turyści z Polski wkraczają wprost na teren starego miasta w Görlitz. Poprzednia konstrukcja istniała w tym samym miejscu od 1907 do 1945 roku, praktycznie do końca II Wojny Światowej. Przed 1907 rokiem funkcjonowały tutaj inne przeprawy, które wielokrotnie ulegały zniszczaniu, a następnie były budowane od nowa. Wzmianka o najstarszym, drewnianym moście w tym miejscu, pochodzi z 1298 roku.
Przez Most Staromiejski prowadzi droga Via Regia oraz dwa szlaki pątnicze: Wielkopolska i Dolnośląska Droga św. Jakuba, które łączą się z europejską siecią Camino de Compostela. Na moście rozpoczyna się także Ekumeniczna Droga Pątnicza, prowadząca do Vachy na granicy Turyngii i Hesji.
Warto zwrócić uwagę na budowle zlokalizowane po obu stronach mostu. W obu funkcjonowały niegdyś młyny. Po niemieckiej stronie znajdował się młyn czterokołowy. Obecnie mieści się z nim restauracja o tej samej nazwie – Vierradenmühle. Na prawy, obecnie polskim brzegu, mieścił się młyn trzykołowy. Dziś funkcjonuje w nim restauracja Piwnica staromiejska.
Kościół Farny św. Piotra i Pawła
Wchodząc Mostem Staromiejskim do Görlitz, w oczy rzuca się okazały gmach ewangelickiej fary pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. Budynek z dwiema strzelistymi wieżami i zielonym spadzistym dachem może zaskakiwać swoim rozmiarem. Nic w tym dziwnego, gdyż jest to największy kościół halowy w całej Saksonii.
Kościół w tym miejscu funkcjonował już około 1230 roku. Była to późnoromańska bazylika, której fragment zachował się do dziś. Obecny późnogotycki kościół halowy (wielonawowy) powstał w latach 1423-1475. Obie wieże, o wysokości 84 metrów, zbudowano dopiero w latach 1889-1891.
Wewnątrz kościoła warto zwrócić uwagę na zabytkowy prospekt organowy z 1703 roku. 17 piszczałek z prospektu uformowano w kształt promieni słonecznych. Stąd pochodzi nazwa organów – Sonnenorgel (organy słoneczne). Oryginalny instrument nie zachował się do współczesności. Organy przebudowywano kilkukrotnie w XIX, a następnie w XX wieku. Obecny 88-głosowy instrument pochodzi z 1997 roku. Nadal wykorzystuje on jednak historyczny prospekt z 1703 roku.
Rynek Dolny – Untermarkt
Untermarkt, czyli Rynek Dolny, to centralny punkt historycznej części Görlitz, do którego w kilka minut dojdziemy z Mostu Staromiejskiego, kierując się w ulicę Nyską (Neißstraße). Pierwsze wzmianki na jego temat pojawiły się już w okolicach 1305 roku. Dawniej odbywały się tutaj cotygodniowe targi. Obecnie odbywa się tutaj między innymi jarmark bożonarodzeniowy. Większość kamienic stojących obecnie przy Untermarkt pochodzi z okresu renesansu oraz baroku. Będąc na Rynku Dolnym, warto zwrócić uwagę na takie budynki i obiekty, jak:
- Stary Ratusz z XVI wieku wraz z prowadzącymi do niego renesansowymi schodami i zabtykowym zegarem,
- Nowy Ratusz z 1903 roku,
- Wagę Miejską, czyli budynek wagi z 1453, przebudowany w 1600 roku,
- budynek Apteki Ratuszowej (Ratsaphoteke),
- Schönhof z 1526 roku, czyli najstarsza renesansowa budowla w mieście, obecna siedziba Muzeum Śląskiego,
- Fontannę Neptuna z 1756 roku.
- Rynek Górny – Obermarkt
Górny Rynek to największy plac w historycznej części miasta. Jego początki sięgają okolic 1250 roku. W 1401 po raz pierwszy zaczęto go nazywać Neumarkt (Nowy Rynek), a od około 1848 roku Obermarkt (Górny Rynek). Przy rynku znajdują się hotele, restauracje i kawiarnie, zlokalizowane w pięknych, w większości odrestaurowanych kamienicach. Przy rynku stoją takie zabytki jak kościół św. Trójcy, wieża Reichenbacher Turm, w której mieści się muzeum kultury i historii regionu, czy tak zwany Dom Napoleona (Obermarkt 29). W tym budynku przebywał kilkakrotnie Napoleon Bonaparte – w maju, czerwcu i sierpniu 1813 roku.
Zimą na Rynku Górnym funkcjonuje lodowisko, a na części placu odbywa się także jarmark bożonarodzeniowy.
Demianiplatz
Plac imienia pierwszego burmistrza Görlitz Gottloba Ludwika Demianiego jest jednym z najważniejszych węzłów transportu publicznego w mieście. Można dojechać stąd tramwajem lub autobusem w do większości części miasta, a także do polskiego Zgorzelca. Uwagę na placu przykuwa potężny, secesyjny gmach domu towarowego, zaprojektowanego w 1913 roku. Uważa się, że jest to jedyny secesyjny dom towarowy w całych Niemczech. Obok domu handlowego stoi XV-wieczny późnogotycki kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny.
Posplatz
Plac pocztowy znajduje się zaledwie kilkadziesiąt metrów od Demianiplatz. Jest to reprezentacyjne miejsce z okazałą fontanną Muschelminna i niewielkim terenem zielonym. Uznaje się go za jeden z najpiękniejszych placów w Goerlitz. Uroku placowi dodaje okoliczna, zabytkowa zabudowa, zwłaszcza gmach poczty. Plac otacza linia tramwajowa. Przy placu, oprócz poczty, znajdują się inne reprezentacyjne gmachy: banku Sparkasse, miejskiego sądu, a także dawnego hotelu Victoria.
Berliner Strasse
Prowadząca wokół Postplatz linia tramwajowa poprowadzi nas do Berliner Strasse. Jest to reprezentacyjna, handlowa ulica Görlitz. Wzdłuż deptaku z dopuszczonym ruchem tramwajowym roi się od zabytkowych kamienic, w których na poziomie ulicy mieszczą się różnorakie sklepy oraz lokale gastronomiczne. Dzięki temu deptak tętni życiem przez cały dzień. Berliner Strasse ma za sobą bogatą historię, podczas której, w czasach narodowego socjalizmu, nosiła nawet nazwę „Adolf-Hitler-Straße”. Jest jedną z piękniejszych ulic w mieście, łącząc bezpośrednio dworzec kolejowy z najstarszą jego częścią.
Stojący naprzeciwko dworca hotel „Cztery pory roku” jest obecnie zamknięty; w ostatnich latach otwierano go kilkakrotnie dla zwiedzających, którzy mogli podziwiać wyrafinowany wystrój wnętrz z płaskorzeźbami ściennymi i piecami kaflowymi, lub wyjątkowe foyer z secesyjnym wystrojem.
Im bliżej dworca, tym więcej jest opuszczonych budynków. Od 1949 roku liczba mieszkańców miasta spadła bowiem o połowę. Proces wyludniania się miasta przyspieszył po zjednoczeniu Niemiec. Obecnie w Görlitz mieszka nieco ponad 50 tysięcy mieszkańców. W szczytowym momencie mieszkało tutaj ponad 100 tysięcy osób. Opuszczone od lat budynki są sukcesywnie remontowane i przywracane do świetności. Miasto stara się je ponownie zasiedlić, zachęcając między innymi Polaków preferencyjnymi warunkami najmu.
Görlitz Bahnhof
Na końcu Berliner Strasse dojdziemy do głównego dworca kolejowego w mieście. Okazały gmach powstał na początku XX wieku. Wewnątrz uwagę przykuwają zdobienia hali dworca oraz namalowana mapa środkowej części Europy, na której widnieją także polskie miasta, m.in. Gdańsk, Wrocław i Warszawa. Dostojny, nie najgorzej utrzymany budynek dworca kontrastuje z piękną, lecz zaniedbaną, stalowo-szklaną halą przykrywającą wysłużone perony. Aktualnie trwa remont hali i peronów, jednak postęp prac jak dotąd nie jest imponuący.
Tierpark Görlitz
Za dworcem kolejowym, idąc pieszo lub podjeżdżając tramwajem linii nr 1, dotrzemy do zoo. Jest to obowiązkowy punkt dla rodzin z dziećmi oraz miłośników zwierząt. Zoo posiada część ze zwierzętami gospodarskimi (są między innymi kozy, świnie, osły, kurczaki, króliki), które można głaskać (z powodu afrykańskiego pomoru świń od pewnego czasu nie można dotykać świń), a nawet karmić specjalnie przygotowaną paszą. Druga część ogrodu stanowi dom dla zwierząt dziko żyjących w naturze. W zoo Görlitz zobaczymy między innymi: szopy pracze, sępy płowe, świstaki, pandki rude, podobne do surykatek mangusty, a także kilka gatunków małp. W zoo, w spokojnej, zielonej, częściowo zalesionej scenerii można spędzić kilka godzin.
Görlitzer Oldtimer Parkeisenbahn – zabytkowa kolej parkowa
W południowej części miasta, nieco dalej niż zoo, znajduje się kolejna zabytkowa kolejka parkowa. Przez leśny park po bardzo wąskich torach o rozstawie 600 mm kursuje replika historycznego parowozu “Adler”, który w XIX wieku obsługiwał trasę z Norymbergi do Fürth. Wagony pasażerskie również stanowią miniaturową replikę wagonów kursujących na tej samej trasie. Zarówno lokomotywa, jak i wagony, kursują po Goerlitz od 1976 roku. Na swojej trasie kolejka mija browar Landskron Brau-Manufaktur.
Kolejka funkcjonuje w okresie od 30 marca do 3 listopada 2024 roku w soboty, niedziele i święta (niemieckie) w godzinach 10-17. Kolejka nie kursuje w złą pogodę. Bilet normalny na przejazd kosztuje 2,50 euro, a dla dzieci od 3 do 14 lat 1,70 euro.
Landeskrone, czyli dawny wulkan
W południowej części Görlitz, na końcu trasy linii tramwajowej nr 2, znajduje się wzniesienie zwane Landeskrone, przypominające kształtem wulkan. Jest to trafne skojarzenie, ponieważ rzeczywiście jest to wygasły od około 30 milionów lat wulkan. Landeskrone nie posiada krateru, gdyż lawa, która u dołu szczeliny miała ponad 1000 °C, szybko stygła i zmieniała się w pionowe słupy i nigdy w formie płynnej nie docierała na powierzchnię.
Góra ma obecnie 419 metrów nad poziomem morza. Można na nią wejść pieszo, pokonując około 141-metrowe przewyższenie. Przy dobrej widoczności z Landeskrone można zobaczyć nie tylko Görlitz, ale także Góry Żytawskie, a także polskie Góry Izerskie i Karkonosze.
Na szczycie wzniesienia znajdował się kiedyś średniowieczny zamek z XIII wieku. Zburzono go jednak w XV wieku. Aktualnie na szczycie znajduje się wieża Bismarcka z 1901 roku oraz hotel i gospoda oraz niewielka wieża widokowa.
Jak dojechać do Görlitz samochodem?
Dojazd samochodem z Polski do Görlitz jest bardzo prosty, ponieważ przez jego obrzeża prowadzi autostrada A4. W okolicy granicy występują często utrudnienia w ruchu i należy liczyć się z korkami. Do sąsiadującego z Görlitz Zgorzelca prowadzą także drogi krajowe 30 (z Jeleniej Góry) oraz 94 (biegnąca wzdłuż autostrady A4). Aby uniknąć korków na granicy, warto zjechać z autostrady na węźle Zgorzelec, a następnie kierować się przez Zgorzelec do Görlitz.
Jak dojechać do Görlitz pociągiem?
Dojazd z Polski do Görlitz możliwy jest także drogą kolejową. Jeżeli jedziemy z głębi kraju, musimy najpierw dojechać do Wrocławia Głównego. Na stacji Wrocław Główny należy przesiąść się na pociąg Kolei Dolnośląskich do Zgorzelca, którym podróżujemy do końca trasy. W Zgorzelcu możemy przesiąść się na pociąg w kierunku Görlitz, Drezna lub Bischofswerdy. Przejazd przez granicę polsko-niemiecką Zgorzelec-Görlitz jest bezpłatny, a podróż trwa 4 minuty. Możemy także wysiąść na stacji Zgorzelec lub Zgorzelec Miasto i przejść do Görlitz pieszo, zaliczając przy okazji zwiedzanie polskiego miasta. Warto jednak pamiętać, że Zgorzelec dawniej stanowił przedmieścia Görlitz, dlatego też najwięcej atrakcji czeka jednak po niemieckiej stronie.
Idąc z dworca Zgorzelec Miasto należy kierować się ulicami: Traugutta, Kościuszki, Piłsudskiego (przejście przez Stadtbruecke Goerlitz) lub Traugutta, Kościuszki, Daszyńskiego (przejście przez Most Staromiejski). Z dworca Zgorzelec należy kierować się ulicami: Powstańców Śląskich, Warszawską, Piłsudskiego (na Stadtbruecke) lub Daszyńskiego (na Most Staromiejski).
Pociągiem do samego Görlitz możemy dojechać bez przesiadek z Jeleniej Góry (6 razy dziennie) lub ze Świeradowa-Zdroju (2 razy dziennie). Opcji dojazdu z tych miejscowości jest więcej, jeśli dopuścimy kilkuminutową przesiadkę na stacji Gryfów Śląski. Obie trasy obsługują szynobusy kolei Dolnośląskich, które dojeżdżają do zabytkowej stacji Görlitz bez konieczności przesiadki w Zgorzelcu.
Bilety na pociągi Kolei Dolnośląskich kupujemy zawsze do stacji Zgorzelec. Zakup jest możliwy w kasach biletowych na dużych dworcach, w aplikacjach moblinych, np. KOLEO, a także u drużyny konduktorskiej w pociągu.