Elektryczna kolejka wąskotorowa, sunąca u podnóża Tatry Wysokich, zapierające dech w piersiach widoki za oknem i kursy w regularnych odstępach co godzinę lub pół. Brzmi jak coś niemożliwego? Jak najbardziej jest to możliwe. Niestety nie w Polsce, lecz na Słowacji. Sprawdziliśmy, jak wygląda podróż malowniczymi trasami Tatranských elektrických železníc.
Ponad 100 lat tradycji
Rosnąca popularność turystyki w Tatrach przyczyniła się do powstania niedużej sieci elektrycznych kolei o rozstawie 1000 mm i napięciu 550 V. Otwarcie pierwszego odcinka linii z Popradu do podgórskiego Starego Smokowca nastąpiło 20 grudnia 1908 roku. Niespełna trzy lata później oddano do użytku przedłużenie do Tatrzańskiej Polanki, a także odcinek ze Starego Smokowca do Tatrzańskiej Łomnicy. 13 sierpnia 1912 roku otwarto ostatni odcinek z Tatrzańskiej Polanki do Szczyrbskiego Jeziora (słow. Štrbské Pleso). Do Szczyrbskiego Jeziora kolej dotarła jednak wcześniej, już w roku 1896. Była to parowa kolej zębata ze Szczyrby (słow. Štrba), gdzie przebiegała linia normalnotorowej Kolei Koszycko-Bogumińskiej.
Tatrzańska Kolej Elektryczna służyła nie tylko do przewozu pasażerów. Pociągami przewożono także cement, cegły i inne towary, które wykorzystywano w trakcie rozbudowy podtatrzańskich miejscowości. Planowano rozbudowę sieci, do której ostatecznie nigdy nie doszło. Zamiary rozbudowy porzucono już w 1914 roku, w wyniku wybuchu I wojny światowej.
W 1970 roku kolej przeszła modernizację i zakupiono nowy tabor. W trasę zainwestowano na potrzeby narciarskich mistrzostw świata 1970, które zorganizowano właśnie w Tatrach Wysokich. W tym samym roku odbudowano kolej zębatą ze Szczyrby do Szczyrbskiego Jeziora. Pierwsza linia obsługiwana trakcją parową funkcjonowała jedynie przez 40 lat. Tym razem uruchomiono kolej zelektryfikowaną. Na trasie od długości 3753 metrów pokonuje się 455 metrów różnicy wysokości.
Kolejna renowacja kolei miała miejsce na przełomie XX i XXI wieku. Do ruchu weszły wówczas nowe wagony, wyprodukowane na Słowacji według licencji Stadlera. W 2022 roku oddano do użytku zmodernizowaną trasę kolei zębatej, na którą wyjechały nowe pociągi Stadlera. Dziś na wszystkich liniach używane jest napięcie 1500 prądu stałego.
Malownicza trasa kolejki
Najciekawszy, najbardziej malowniczy odcinek elektrycznej kolejki prowadzi wzdłuż podnóża Tatr. Podróż możemy zacząć na stacji Tatranská Lomnica, do której możemy się dostać z Polski autem lub transportem zbiorowym. Do miejscowości dojeżdżają autobusy FlixBus m.in. z Zakopanego i Krakowa. W Tatrzańskiej Łomnicy mamy kilka atrakcji turystycznych, w tym przede wszystkim słynną kolej linową na Skalnaté Pleso i Łomnicę, drugi co do wysokości szczyt w Tatrach (2634 m. n.p.m.).
Z Tatrzańskiej Łomnicy kursują pociągi do Starego Smokowca z częstotliwością co 60 minut. Elektryczna kolejka jest skomunikowana z pociągami normalnotorowymi z Popradu, które są zazwyczaj obsługiwane kultowymi wagonami serii 810, zwanymi motoraczkami.
Pociągiem z Tatrzańskiej Łomnicy dojedziemy do stacji Starý Smokovec, mijając po drodze kilka klimatycznych przystanków. Starý Smokovec jest stacją węzłową. Aby kontynuować podróż wzdłuż Tatr, musimy się przesiąść na pociąg relacji Poprad – Štrbské Pleso. Przesiadka zajmuje zaledwie kilka minut. Pociągi są ze sobą skomunikowane. Trzeba pamiętać, że stacja wyposażona jest w charakterystyczne dla Czech i Słowacji wąskie perony. W godzinach przejazdu pociągów na stacji bywa naprawdę tłoczno, dlatego należy zachować szczególną ostrożność, szczególnie podczas wjazdu pociągów.
Warto wspomnieć, że pociągi w relacji Poprad – Štrbské Pleso także kursują z częstotliwością co 60 minut. W godzinach szczytu turystycznego pociągi kursują jednak co 30 minut, ale wówczas co drugi kurs nie jest skomunikowany z pociągiem do Tatrzańskiej Łomnicy).
W Starym Smokowcu możemy sobie zrobić dłuższą przerwę i wybrać się koleją linowo-terenową na Hrebieniok (1285 m. n. p. m.). Na tej trasie kursują wagoniki łudząco podobne do tych z kolei linowo-terenowej na Gubałówkę. Przejazd trwa 7 minut, w których trakcie pokonuje się różnicę wysokości 255 metrów. Z Hrebienioka można rozpocząć wędrówki licznymi górskimi szlakami, przekąsić coś w barze lub sfotografować się z niedźwiedziem Kubą.
Wróćmy jednak na stację „elektriczki”, skąd ruszamy dalej w kierunku Szczyrbskiego Jeziora. Po drodze mijamy kilka przystanków i stacyjek, przy których znajdują się liczne pensjonaty. Na przystanku Popradské Pleso możemy rozpocząć wędrówkę na… Popradské Pleso (Poprawdzki Staw). Jeśli pojedziemy jeszcze kilka minut, dojedziemy do stacji Štrbské Pleso, czyli Jezioro Szczyrbskie. Tutaj możemy między zjeść coś w jednej z licznych restauracji, obejść malownicze jezioro, nad którym górują potężne masywy Tatr Wysokich, zobaczyć skocznię narciarską, wejść na wieżę widokową Veža snov lub wjechać wyciągiem do Chaty pod Skoliskiem, skąd rozciąga się panorama na Jezioro Szczyrbskie i okolicę.
Ze stacji Štrbské Pleso możemy się także przejechać wspomnianą koleją zębatą do stacji Štrba. Tam można się przesiąść na pociągi m.in. do Popradu, Koszyc, Bratysławy, Żyliny, a także w kierunku Czech.
Warto wspomnieć, że na całej trasie przejazdu z Łomnicy do Szczyrby (Štrby) z okien pociągu można podziwiać zapierające dech w piersiach widoki na Tatry z jednej i Dolinę Popradu z drugiej strony. Widoków opisać się nie da, lepiej zobaczyć je na zdjęciach, a najlepiej – podziwiać je osobiście podczas podróży pociągiem. Pociąg porusza się na trasie z prędkością do 60 km/h, jednak z uwagi na bardzo kręty profil linii pociąg często zwalnia do znacznie niższych prędkości, co sprzyja podziwianiu krajobrazów i robieniu zdjęć.
Ciekawe widoki ujrzymy także, jadąc odcinkiem z Popradu do Starego Smokowca. Jadąc pociągiem, nieustanie widzimy, jak zbliżają się do nas wysokie szczyty górskie. Ten odcinek jest prostszy i na sporym odcinku pociągi osiągają prędkość maksymalną 60 km/h.
Cała podróż odcinkiem Tatranská Lomnica – Štrbské Pleso trwa nieco ponad godzinę. Przjeazd całą trasą kolei zębatej zajmuje 18 minut w dół i 13 minut w górę. Podróż z Tatrzańskiej Łomnicy do Starego Smokowca zajmuje 14, z Szczyrbskiego Jeziora do Starego Smokowca 40 minut, a z Popradu do Szczyrbskiego Jeziora godzinę i 9 minut.
Tabor TEŽ
Sieć kolejki (z wyjątkiem odcinka kolei zębatej) obsługują stosunkowo nowoczesne jednostki serii 425.95 wyprodukowane na Słowacji we współpracy m.in. ze Stadlerem. 15 takich pojazdów wyprodukowano w latach 2001-2006. Mieszczą do 200 osób, w tym 108 na miejscach siedzących. Charakteryzują się dużymi oknami, ułatwiającymi podziwianie malowniczych widoków na trasie, ale także brakiem toalet. Pojazdy są eksploatowane pojedynczo lub w trakcji podwójnej. Pojemność pociągów wynosi więc do 400 pasażerów. Mimo to w pociągach często panuje tłok, szczególnie w szczycie sezonu turystycznego.
W lipcu 2023 do ruchu wprowadzono pierwszą jednostkę tej serii po głębokiej modernizacji. W jej trakcie odświeżono wnętrze, wymieniono fotele, ale także zainstalowano klimatyzację, bezprzewodowy internet, gniazdka 230 V, złącza USB i nowoczesny system informacji pasażerskiej. W sezonie 2024 wszystkie kursujące składy są już po modernizacji.
Wszystkie wspomniane udogodnienia posiada też pięć fabrycznie nowych pociągów Stadlera, które weszły do ruchu na początku 2022 roku, wraz z otwarciem zmodernizowanej trasy kolei zębatej. Są to pojazdy uniwersalne i mogą obsługiwać trasę zębatą, jak i klasyczne odcinki sieci.
W weekendy na trasie Poprad – Tatranská Tatranská Lomnica kursuje historyczny skład kolejki z 1912 roku lub zabytkowa „Trojča”, czyli zespół trakcyjny, który obsługiwał trasy TEŽ w latach 1969-2002.
Ile kosztuje przejazd?
Przejazd kolejką jest stosunkowo niedrogi. Bilet normalny do 2 kilometrów kosztuje pół euro, do 6 km 1 euro, do 19 km 1,50 euro, a powyżej 19 km cena jednorazowego biletu wynosi 2 euro.
W ofercie są dostępne bilety okresowe:
- dobowy za 4 euro,
- 3-dniowy za 8 euro,
- tygodniowy za 14 euro,
- miesięczny za 16 euro.
Bilety okresowe są ważne na całej sieci, tj. na trasach Poprad – Štrbské Pleso, Štrbské Pleso – Štrba, Tatranská Lomnica – Starý Smokovec, a także na trasie kolei normalnotorowej Tatranská Lomnica – Poprad. W przypadku podróży koleją normalnotorową ze stacji Štrba do Popradu konieczny jest już zakup osobnego biletu.
Bilety możemy kupić w automatach biletowych na stacjach, w kasach biletowych, ale także przez SMS i stronę (zssk.sk) oraz aplikację kolei słowackich (IDeme vlakom). Bilety można także skupić w wybranych sklepach, hotelach, parkingach znajdujących się na mniejszych przystankach pośrednich, na których nie ma dworca kolejowego. Szczegółowy spis punktów sprzedaży znajduje się na stronie internetowej ŽSSK.