W Środzie Wielkopolskiej koło Poznania znajduje się prawdziwa atrakcja zarówno dla małych, jak i dużych miłośników kolei. Każdy, kto marzy, żeby poczuć klimat podróży lokalnym pociągiem z lat 50. oraz zobaczyć na żywo sprawny parowóz powinien koniecznie przejechać się Średzką Koleją Powiatową.
Początki i lata świetności
Średzka Kolej Powiatowa rozpoczęła funkcjonowanie 122 lat temu, 23 czerwca 1902 roku. Początkowo łączyła ona Środę Wielkopolską z dzisiejszą stacją normalnotorową Poznań Wschód oraz stacją Kobylepole, zlokalizowaną w dzisiejszej dzielnicy Poznania o tej samej nazwie. Od 1910 roku kolejka zaczęła kursować także ze Środy Wielkopolskiej do Zaniemyśla. Całkowita długość linii Kobylepole – Środa Wielkopolska – Zaniemyśl wynosiła 59 kilometrów. Odchodziło od niej także wiele bocznic i odgałęzień. Początkowo rozstaw szyn kolejki wynosił 1000 mm. W 1954 roku tory zostały jednak przekute na popularniejszy w Polsce rozstaw 750 mm.
Jednym z głównych zadań kolejki był transport buraków cukrowych z okolicznych pól do cukrowni „Środa”, zlokalizowanej w pobliżu stacji Środa miasto. Ponadto na linii prężnie funkcjonował ruch pasażerski. Niestety już w latach 60. XX wieku rozwój motoryzacyjny zaczął doprowadzać do powolnego upadku kolejki. Szybszy transport drogowy zaczął wypierać kolej wąskotorową, co doprowadziło do zamykania kolejnych bocznic. Najdłuższy odcinek linii ze Środy do Kobylegopola uległ likwidacji już w 1976 roku. Ruch pociągów prowadzono na zachowanym do dziś krótkim, 14-kilometrowym odcinku ze Środy Wielkopolskiej do Zaniemyśla do 2001 roku. W 2002 roku Polskie Koleje Państwowe przekazały cały tabor kolejki powiatowi średzkiemu, zaś w 2010 roku istniejącą, wspomnianą linię do Zaniemyśla.
Kolej Średzka dziś
Dziś operatorem kolejki jest Towarzystwo Przyjaciół Kolejki Średzkiej „Bana”. Obecnie w sezonie turystycznym Średzka Kolej Powiatowa uruchamia turystyczne pociągi na trasie ze Środy Wielkopolskiej do Zaniemyśla. W 2019 roku kursowanie pociągów przewidziano od maja aż do listopada. Do końca sierpnia pociągi kursują w soboty, niedziele i święta. We wrześniu pociągi kursują tylko w niedziele. W październiku i listopadzie pociągi kursują przez 2 niedziele w miesiącu. Dodatkowo kursy przewidziano także w Święto Niepodległości 11 listopada. W wybrane dni pociągi prowadzone są parowozem Px48. Natomiast w pozostałe dni pociągi prowadzone są lokomotywą spalinową.
W wakacje uruchamiane są 3 pary pociągów dziennie, zaś poza wakacjami 2 razy dziennie. Ceny biletów nie są wygórowane. Cena biletu normalnego w jedną stronę kosztuje 30 złotych, zaś w dwie strony 40 złotych. Przewidziano także bilety rodzinne dla 2 osób dorosłych i dwojga dzieci za 85 zł w jedną stronę lub za 115 zł w dwie strony. Przejazd dzieci do 4 roku życia jest bezpłatny.
Kolej oferuje także dodatkowe atrakcje takie jak przejazd drezyną ręczną po terenie stacji. Szczegóły dotyczące taryfy i rozkładu jazdy, w tym dat kursowania lokomotywy parowej, znajdują się na stronie kolejki.
Parowóz i zabytkowe wagony
Największą atrakcją średzkiej kolejki niewątpliwie są pociągi prowadzone trakcją parową. Obecnie na stanie kolejki są 2 lokomotywy parowe wyprodukowane w chrzanowskim Fabloku: Px48-1756 z 1951 roku oraz Px58-1920 z 1955 roku. Obecnie sprawny pozostaje tylko pierwsza z wymienionych lokomotyw. To ona prowadzi wszystkie pociągi prowadzone trakcją parową. W pozostałe dni pociągi prowadzone są lokomotywami spalinowymi: Lyd1-210 z 1967 roku wyprodukowaną w Falboku lub Lxd2-343 wyprodukowaną przez rumuńską firmę Faur w 1982 roku.
Na uwagę zasługują też wagony pasażerskie, z których zestawiane są pociągi. W dużej mierze są to zabytkowe wagony typu 1Aw i 3Aw wyprodukowane przez Fabrykę Wagonów „Świdnica” w latach 50. oraz na początku lat 60. XX wieku. Na stanie znajdą się odpowiednio cztery wagony 1Aw oraz jeden wagon 3Aw. Drewniane ławki oraz wykończenie całego wnętrza dodają podróży niesamowitego uroku. Pozwalają też sobie wyobrazić jak podróżowali na co dzień mieszkańcy okolicznych wsi 60 lat temu. Pod koniec lat 90. na bazie wagonów towarowych zbudowano także 3 wagony odkryte, zwane letniakami. Posiadają one dach, lecz są pozbawione okien. Włączane są do składów w ciepłe, pogodne dni i cieszą się bardzo dużą popularnością.
Przemieszczający się niespiesznie wśród pól i wsi zabytkowy skład otoczony dymem z komina parowozu oddaje niesamowity, urzekający klimat podróży koleją sprzed 60 lat. Atmosfery panująca w pociągu nie można już uświadczyć na kolei normalnotorowej. Serdecznie zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć z przejazdu kolejką.
